Seksualiseren van lesbiennes is ook gaybashing
© Ketut Subiyanto
Svea Vermassen belicht hoe popcultuur en media lesbische relaties vaak tot objecten van mannelijk verlangen reduceren, wat niet alleen hun veiligheid bedreigt maar ook een cultuur van acceptatie creëert die geweld tegen lesbische vrouwen normaliseert.
Liefde kost niets: een levenswijsheid waar hopeloze romantici bij zweren in onze wereld vol prijskaartjes. Maar dat is geen universeel genoegen, want lgbtqi+ koppels betalen vandaag nog altijd met hun veiligheid voor spontane kusjes en knuffels op straat. Ook tussen de Belgische straten en steegjes, want zelfs als koploper op vlak van holebirechten bestaat er nog heel wat ongelijkheid in de beleving van intimiteit tussen koppels.
Misschien ervaren lesbiennes hierin minder weerstand. Zo zijn vrouwen minder vaak slachtoffer van gaybashing; denk maar aan de homomoorden in ons land op Ihsane Jarfi of David Polfliet. Toch onderschatten we het sluimerende geweld waar ze systematisch ten prooi aan vallen. Dit geweld is misschien minder zichtbaar, maar listig van aard. Het nestelt zich in je gedachten en laat je niet los. Het is hoog tijd voor een nieuw narratief, waarin we de seksualisering van lesbiennes niet langer vergoelijken onder het mom van acceptatie.
In de club onder de treinsporen speelde zich een nacht af die ik de volgende ochtend met een bonzend hoofd zowel zou vieren als verfoeien. Mijn nachtelijke escapade had de juiste ingrediënten voor het doorbreken van de dagelijkse monotonie. De ritmische tonen en blauwpaarse enscenering hadden precies het gewenste extatische effect. Zoals bij iedere geslaagde uitgaansavond had ik gezelschap. Ik had geluk, want ze was zonder twijfel de knapste ravechick van het hele technovolkje. Toen onze lippen elkaar ontmoetten, deed alles er niet meer toe.
Tot een ontnuchterende flits ineens mijn gezichtsveld binnensloop. In een club vliegen de flitsen en knipperlichten je om de oren, maar dit licht was anders. De oorzaak bleek bij nader inzien een smartphone te zijn, met daarachter een jongeman. Zo eentje van tien in een dozijn. Verbaasd maakten we oogcontact: “Bent gij ons nu aan het filmen?” Schuldig stak hij zijn gsm weg en bekende: “Sorry, ik weet dat het niet netjes is.”
“Misschien was het de manier waarop hij geen enkele subtiliteit aan de dag legde. Of dat hij zich, ondanks het hem niet belette, erg bewust leek van de grens die hij overging.”
Mijn ervaring is misschien een van de minder indrukwekkende voorbeelden van ‘mannen die twee vrouwen niet met rust kunnen laten.’ Toch staat deze diep in mijn geheugen gegrift. Misschien was het de manier waarop hij geen enkele subtiliteit aan de dag legde. Of dat hij zich, ondanks het hem niet belette, erg bewust leek van de grens die hij overging. Of de onbezorgdheid van mijn dansmaatje. Ze had zulke streken al zo vaak meegemaakt dat ze geen moeite meer deed erbij stil te staan.
Voor mij was het anders. Mijn innerlijke stem schreeuwde dat ik iets moest doen, omdat deze ervaringen voor mij geen dagelijkse realiteit zijn. Als buitenstaander twijfel ik over mijn recht om te schrijven over iets dat zich grotendeels buiten mijn eigen ervaring afspeelt, vooral omdat mijn eigen seksuele voorkeur voornamelijk naar mannen uitgaat. Toch waag ik het; want als buitenstaander zie je kleur in dingen die voor insiders misschien grijs zijn geworden.
“Wat op het eerste gezicht een onschuldig moment lijkt, eigen aan het gedurfde karakter van de showbizz, zegt tegelijkertijd veel over onze kijk op lesbische relaties.”
Op het podium van de 2003 MTV music awards delen Madonna, Britney Spears en Christina Aguilera geïmproviseerd een hartstochtelijke kus. Het zal later een van de meest iconische momenten in muziekaward geschiedenis blijken. Wat op het eerste gezicht een onschuldig moment lijkt, eigen aan het gedurfde karakter van de showbizz, zegt tegelijkertijd veel over onze kijk op lesbische relaties.
Als een optreden om een mannelijk publiek te verleiden. Dit soort van openlijke intimiteit tussen vrouwen wordt gevierd omdat het past binnen de mannelijke fantasie. Een fantasie die overigens niet alleen zichtbaar is in de popcultuur. Ook in de pornografie krijgen we onrealistische beelden van wat vrouwen tussen de lakens doen voorgeschoteld. Deze vrouwen zijn, net als Madonna, Britney en Christina, artiesten die vaak zelf niet eens lesbisch zijn. Hoewel we het collectief wegfluisteren, heeft die industrie een grote invloed op de seksuele vorming van jongeren.
Op het populaire forum Reddit deelt een anonieme gebruiker zijn mening over het fenomeen: “Objectivering is zeker kwetsend, maar anderzijds leidt het tot een grotere acceptatie van lesbiennes. Dus misschien is het niet allemaal zo erg.” Het internet was een dwaze opmerking rijker. Het reduceren van lesbiennes tot lustobjecten ziet deze gebruiker als een noodzakelijk kwaad dat andere vormen van discriminatie op afstand houdt.
Maar seksualisering ontdoet lesbische relaties van hun menselijkheid. Alsof hun relaties niet genoeg zijn. En wanneer ze niet in dat fantastische plaatje passen, omdat ze niet vrouwelijk, wit of jong genoeg zijn, raken ze die ‘voorkeursbehandeling’ kwijt. Voorkeursbehandeling staat bewust tussen aanhalingstekens, want aangestaard, aangesproken of zelfs aangerand worden, legt evenzeer een hypotheek op het veiligheidsgevoel.
“Al van kinds af aan krijgen vrouwen de boodschap dat hun waarde onlosmakelijk verbonden is met hoe ze bij mannen overkomen. Dat maakt het erg moeilijk seksualisering als geweld te zien.”
Dit voorjaar berichtte De Standaard over enkele conclusies uit een Europees onderzoek. Het aantal lgbtqi+ personen die het jaar voordien zijn lastig gevallen steeg met bijna een vijfde in vergelijking met vorig jaar. Toch is er heel weinig te lezen over lesbiennes die zich erover uitspreken. Dat komt niet alleen door de schijn van acceptatie die eraan vasthangt, maar ook vanwege van internalisering. Al van kinds af aan krijgen vrouwen de boodschap dat hun waarde onlosmakelijk verbonden is met hoe ze bij mannen overkomen. Dat maakt het erg moeilijk seksualisering als geweld te zien. Daaruit losbreken vereist een hoge mate aan reflectie.
Het narratief is ondertussen zo vastgeroest dat verandering haast onmogelijk lijkt. Toch is er een domein waar de kansen voor het grijpen liggen: het onderwijs. Het onderwijs zou een veilige plaats kunnen zijn om over gender en geaardheid te praten. Het is niet zo vreemd dat bewustzijn omtrent dit thema ontbreekt en vooroordelen zich blijven vermenigvuldigen wanneer popcultuur en pornografie de enige bronnen zijn waar jongeren informatie uit kunnen halen.
Op dat gebied is ons onderwijsbeleid te conservatief. In de lagere school wordt er amper een woord gerept over andere relatievormen. Op de speelplaats is ‘homo’ dan ook een passe-partout voor het schofferen van de rare eendjes in de bijt.
Toch zijn er ook positieve evoluties. Veel scholen proberen gender en geaardheid te verwerken in hun lessen of organiseren actiegroepen, zoals Don Bosco in Haacht. Daar organiseerden een veertigtal leerlingen een actiegroep die opkomt voor lgbtqi+ jongeren. Vlaams Belang waarschuwt daarom voor een infiltratie van de ‘woke-ideologie’ in onze scholen.
Het is wat Çavaria, de Vlaamse belangenvereniging voor lgbtqi+ mensen, de ‘anti-genderbeweging’ noemt. Die beweging zou vechten voor het behoud van het traditionele gezin, met een mama en een papa en een bijhorend traditioneel genderrolpatroon. Het onderwijsteam van çavaria probeert scholen inclusietrajecten op maat aan te bieden. De tools zijn er dus wel, maar de politiek blijft achter.
Voor lgbtqi+ personen is zichtbaarheid en bewustwording nochtans van onschatbare waarde. Als kinderen al op jonge leeftijd leren dat een relatie tussen twee mensen van hetzelfde gender eigenlijk hetzelfde is als een relatie tussen een man en een vrouw, dan zullen ze een breder begrip krijgen van wat ‘normaal’ is.
En nee, dat hoeft niet te betekenen dat peuters binnenkort les krijgen over seks vooraleer ze hun naam kunnen schrijven. Want seksuele oriëntatie en seks zijn geen synoniemen, en het is hoog tijd dat dit onderscheid duidelijk wordt.
Met haar liefde voor de Nederlandse taal probeert Svea Vermassen, een chronische overthinker, al schrijvend orde te scheppen in haar innerlijke wervelwind. Ze geniet van wijntjes in de zon, quality time met haar familie, losgaan op harde techno en het ontdekken van nieuwe woorden.